شرح مختصری از معرفی واحد

واحد مددکاری اجتماعی مرکز آموزشی درمانی روانپزشکی رازی با بهره مندی از پرسنل کارآزموده و مجرب به ارائه خدمات درمانی – توانبخشی در حوزه سلامت اجتماعی بیماران، خانواده ها و سایر ذینفعان این مرکز می پردازد. این واحد از جمله قدیمی ترین واحدهای کاری در مجموعه است به طوری که خانم فرمانفرمائیان (موسس اولین آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی در ایران) نقش موثری در شکل گیری این مجموعه در سال 1339 و ارائه خدمات مددکاری اجتماعی به مراجعین این مرکز داشتند. مدیریت این مرکز در سال 1373 به دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی واگذار شد که این دانشگاه در همان سال رشته مددکاری اجتماعی را برای اولین بار در ایران و در مجموعه وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی پایه گذاری کرد و اقدام به پذیرش و آموزش دانشجویان این رشته نمود. این روند منجر به تخصصی شدن خدمات مددکاری اجتماعی گردید و به تدریج بدنه اصلی واحد مددکاری اجتماعی با نیروهای فارغ التحصیل و مجرب این رشته تکمیل شد. در حال حاضر این واحد با حضور 34 نفر پرسنل رسمی و پیمانی خدمات درمانی توانبخشی خود را با در نظر گرفتن رسالت و چشم انداز بیمارستان و نیز اصول و ارزش های حرفه ای با هدف ارتقاء سلامت اجتماعی گروه های ذی نفع ارائه می کند.

بخش های زیرمجموعه واحد

• مددکاری اجتماعی در بخش های فعال: بخش مهمی از خدمات مددکاری اجتماعی از طریق مددکاران اجتماعی مستقر در بخش های فعال به بیماران و خانواده هایشان ارائه می شود. مددکاران اجتماعی بخش های فعال به صورت روتین پس از ارزیابی سریع بیماران از طریق فرایند راند، افراد نیازمند به خدمات مددکاری اجتماعی را شناسایی و اولویت بندی می کنند. سپس با استفاده از کارابزارهای مصاحبه، مشاهده، مطالعه اسناد و بازدید منزل ارزیابی روانی اجتماعی خود را تکمیل می کنند که هدف از آن برنامه ریزی ترخیص امن و به موقع می باشد. در این راستا مولفه هایی نظیر شناسایی عوامل خطر و محافظ که در بهبودی یا تشدید و عود علائم موثر هستند و شناسایی علائم هشداردهنده عود در ارزیابی مدنظر قرار می گیرند و مداخلاتی نظیر آموزش روانی اجتماعی به بیمار و مراقب و اعضای خانواده، ارائه مشاوره و راهنمایی درخصوص منابع حمایتی موجود، حمایت یابی روانی اجتماعی اقتصادی و حقوقی، تقویت و بازسازی شبکه حمایتی بیمار و خانواده، ایجاد و یا حفظ انگیزه در خانواده ها برای مشارکت در فرایند درمان و نیز مراقبت از مراقبین ارائه می شود.
• مددکاری اجتماعی در پردیس های توانبخشی: بخش دیگری از خدمات مددکاری اجتماعی در قالب مداخلات میان مدت و بلندمدت در پردیس های توانبخشی به بیمارانی ارائه می شود که بنابه دلایل مختلف امکان ترخیص دائم آنها وجود ندارد. توانبخشی روانی اجتماعی بیمار و خانواده و حمایت یابی های بلندمدت اجتماعی و قضایی از جمله مهم ترین خدماتی است که مددکاران اجتماعی در پردیس های توانبخشی ارائه می کنند.
• مددکاری اجتماعی در امور بیماران سرپائی: مددکاران اجتماعی مستقر در اورژانس و درمانگاه به بیماران و خانواده هایی که جهت ویزیت و دریافت درمان سرپائی مراجعه می کنند، خدمات روانی اجتماعی در قالب رویکرد مدیریت مورد پایه شامل ارزیابی، مشاوره، حمایت یابی درون و برون سازمانی، ارجاع و پیگیری ارائه می کنند.
• امور قضایی بیماران: تعداد قابل توجهی از بستری های ماهانه مرکز، بیمارانی هستند که با دستور قاضی و تائید روانپزشک به صورت اجباری بستری می شوند. این دسته از بیماران برای ترخیص نیاز به تکمیل فرایند قضایی دارند. مددکار اجتماعی امور قضایی با همراهی مشاور حقوقی مرکز، فرایند روتین رفع منع قضایی را برای این دسته از بیماران انجام می دهد. همچنین بیمارانی که در طول فرایند بستری و درمان نیاز به حمایت یابی قضایی دارند (به عنوان مثال بیمار تحت خشونت قرار گرفته و نیاز به مداخله قضایی است یا به علت شدت بیماری قادر به اداره امور مالی خود نیست و نیازمند تعیین قیم می باشد)، به این بخش ارجاع داده می شوند.
• امور بیمه بیماران: از جمله مهم ترین موانع درمان در بیماران مبتلا به اختلالات روانپزشکی، هزینه های درمان می باشد که واحد مددکاری اجتماعی تلاش می کند از طریق حمایت یابی در زمینه پوشش بیمه ای، بخش مهمی از هزینه های درمان را برای بیمار و خانواده کاهش دهد. در این قسمت بیمارانی که بدون بیمه در مرکز بستری می شوند، به طور روزانه مورد پایش قرار می گیرند و راهنمایی و مشاوره لازم برای تهیه بیمه به خانواده های آنها داده می شود. درصورتی که بیمار فاقد همراه و سرپرست موثر باشد، حمایت یابی مستقیم در دستور کار قرار می گیرد.
• امور آموزش و پژوهش: از جمله بخش های مهم در واحد مددکاری اجتماعی بخش آموزش و پژوهش می باشد که در ارتباط تنگاتنگ با گروه آموزشی مددکاری اجتماعی دانشگاه می باشد. در این بخش ارتقا خدمات مددکاری اجتماعی از طریق آموزش و پژوهش در حوزه مداخلات مبتنی بر شواهد در دستور کار قرار دارد. همچنین این بخش در ارتباط نزدیک با معاونت آموزشی و پژوهشی مرکز و نیز مرکز تحقیقات سایکوز به انجام مطالعات بین حرفه ای در حوزه روانپزشکی می پردازد و نیز آموزش دانشجویان مددکاری اجتماعی در کارورزی های فردی گروهی جامعه ای در مقطع کارشناسی و نیز برنامه ریزی اجتماعی و سرپرستی در مقطع کارشناسی ارشد را بر عهده دارد.
• امور پیگیری پس از ترخیص: این بخش بر اساس پروتکل های ابلاغی وزارت بهداشت و نیز سنجه های اعتباربخشی در واحد مددکاری اجتماعی راه اندازی شده است. مهم ترین هدف این مجموعه پیشگیری از عود و ارائه مداخلات روانی اجتماعی در زمان پس از ترخیص از بیمارستان می باشد.

نمودار چارت واحد

شرح فعالیت های انجام شده

• استقرار پروتکل های خدمات پایه مددکاری اجتماعی و ارائه گزارش های ماهانه و سه ماهه به معاونت درمان دانشگاه و سایر گزارش های درخواستی از دانشگاه
• ساماندهی بیماران بستری در پردیس های توانبخشی از نظر وضعیت اجتماعی-اقتصادی

شرح فعالیت های در دست اقدام

• تدوین پروتکل های خدمات تخصصی مددکاری اجتماعی روانپزشکی
• راه اندازی واحد پیگیری پس از ترخیص

وظایف و کارکردهای واحد

کارشناسان واحد مددکاری اجتماعی به عنوان یکی از اعضای تیم های چندحرفه ای درمان و توانبخشی روانپزشکی در این مرکز حضور دارند و مداخلات مربوط به ابعاد اجتماعی بیماری را برعهده دارند. باتوجه به رویکرد زیستی روانی اجتماعی مددکاران اجتماعی به جستجوی زمینه های اجتماعی بروز و تشدید اختلالات روانپزشکی می پردازند و سپس در کنار سایر اعضای تیم درمان به ارائه مداخلات در حیطه های اجتماعی شامل مداخلات در حوزه خانواده با درنظر گرفتن نقش مراقب و مراقبت از مراقبین، شبکه حمایتی رسمی و غیررسمی، ارتباطات اجتماعی فرد و خانواده، اشتغال، اسکان و مواردی نظیر این می پردازند. هدف نهایی مداخلات مددکاری اجتماعی ترخیص امن و به موقع بیمار، پیشگیری از عود، بهبود عملکرد اجتماعی و بازپیوند فرد با خانواده و اجتماع است.

شرح وظایف پرسنل

طبق سند ابلاغی از معاونت توسعه وزارت بهداشت شرح وظایف کارشناس مددکار اجتماعی بیمارستان به شرح زیر است:

·         شناسایی بیماران نیازمند به خدمات مددکاری اجتماعی از جمله گروه های آسیب پذیر در قالب راند، تریاژ، معرفی از بخش، ارگان‌ها، نهادها و خود معرف

·         ارزیابی روانی اجتماعی با دید جامع‌نگر به منظور بررسی وضعیت اجتماعی، روانی، اقتصادی، بیمه ای، سیستم‌های حمایتی و مشکلات قانونی بیمار، خانواده و همراهان وی و ثبت نتایج آن در پرونده

·         انجام مصاحبه، بازدید از منزل یا محل کار جهت انجام ارزیابی روانی اجتماعی در صورت نیاز و ثبت نتایج آن در پرونده

·         تعیین و ثبت نیازها و مشکلات اجتماعی موثر بر درمان و ثبت تمامی مراحل فرایند مددکاری در پرونده

·         حمایت یابی درون سازمانی و برون سازمانی در قالب پروتکل‌های ابلاغی

·         شناسایی مشکلات اجتماعی شایع مرتبط با فرایند درمان و بهبودی بیماران و بازخورد آن به مسئولین

·         مشارکت در تدوین و اجرای برنامه مداخله‌ای به منظور کاهش مشکلات اجتماعی با استفاده از ظرفیت‌های مددکاری جامعه‌ای

·         ارجاع تخصصی بیماران نیازمند به منابع حمایتی درون سازمانی و برون سازمانی

·         ارائه مشاوره های فردی و گروهی و تشکیل گروه‌های مددکاری در راستای اهداف تخصصی

·         تعامل با همراهان مؤثر بیماران و مشارکت آنان در روند درمان و بهبودی

·         همکاری و تعامل با سایر کادر درمان جهت رفع مشکلات اجتماعی و روانی بیماران با در نظر گفتن اصول اخلاق حرفه ای

·         ارائه گزارش‌های مددکاری اجتماعی به رئیس بیمارستان جهت ارائه به سازمان‌های مرتبط بر حسب ضرورت

·         اعلام نظر در خصو میزان حمایت‌های اقتصادی از بیماران طبق دستورالعمل‌های مصوب

·         تسهیلگری و ارجاع در جهت دریافت خدمات مورد نیاز پزشکی، روانشناسی و روانپزشکی مراجعان

·         شناسایی مشکلات حقوقی گروه‌های آسیب دیده اجتماعی در فرایندهای مددکاری اجتماعی و ارجاع به کارشناس/ رابط حقوقی بیمارستان / دانشگاه / دانشکده جهت حل مشکلات آنها و همچنین اخذ مجوزهای قضائی مورد نیاز بیمار

·         همکاری با تیم مداخله در بحران اخبار ناگوار( فردی / خانوادگی) و کمیته اخلاق بالینی و ارائه حمایت های روانی اجتماعی از بیمار و خانواده آنها

·         همکاری با تیم مداخله در بحران بیمارستان در ارائه حمایت روانی - اجتماعی در بلایای طبیعی و غیر طبیعی

·         برنامه ریزی و اجرا برنامه با هدف ترخیص ایمن بیماران به ویژه گروه‌های آسیب پذیر

·         پیگیری پس از ترخیص بیماران در جهت اهداف حرفه ای، پیشگیری از بازگشت مجدد به بیمارستان و شناسایی عوامل اجتماعی موثر در بازگشت به بیماری

·         اجرای خط مشی‌های مرتبط با سنجه‌های مددکاری اجتماعی

·         همکاری و همفکری درتهیه و تدوین خط مشی‌ها و روش‌های اجرایی مرتبط با استانداردهای اعتباربخشی و بهبود کیفیت

·         همکاری در شناسایی و اولویت بندی نیازهای روانی اجتماعی گروه‌های آسیب پذیر در بیمارستان‌ها

·         همکاری در تهیه و اجرای برنامه‌های اجتماعی موثر بر ارتقای سلامت جامعه بخصوص گروه‌های آسیب پذیر در بیمارستان‌ها

·         مشارکت در تدوین و اجرای پروژه های تحقیقاتی و مطالعاتی در جهت اهداف حرفه ای

فرایند مدیریت مورد مددکاری اجتماعی در بخش‌های فعال:

فرایند حمایت یابی از نظر پوشش بیمه ای:

فرایند حمایت یابی قضایی:

فرایند پیگیری پس از ترخیص: