لطفا گروه روانشناسی بیمارستان را معرفی کرده و فعالیت های که روانشناسان در این بیمارستان انجام می دهند را توضیح دهید؟

    با سلام و آرزوی قبولی طاعات و عبادات در این ماه مبارک و تبریک به مناسبت گرامیداشت روز روانشناس که با عید سعید فطر نیز تلاقی یافته است، از شما به خاطر این مصاحبه سپاسگزارم. در ابتدا لازم می دانم روز روانشناس و مشاور را به تمامی روانشناسان و فعالان در این زمینه تبریک عرض نموده و امیدوارم خود و همکارانم همواره به رسالت راستین خویش که ترمیم روان انسان هاست پایبند و متعهد باشید و از خداوند می خواهم که ما را در این مسیر حرفه ای سخت و دشوار یاری نماید.

     گروه روانشناسي بعنوان يكي از واحدهاي درماني مركز روانپزشکی رازی تهران از سال 1355 با تعداد حدود 30 نفر كارشناس روانشناسي فعاليت خود را منحصراً در حوزه مصاحبه اوليه و تهيه شرح حال و معاينه وضعيت رواني بیماران روانی بستري در بخش ها و پرديس ها، و انجام مداخلات روانشناختی فردی و گروهی آغاز نمود. درحال حاضر اين گروه متشكل از 54 نفر روانشناس در مقاطع دکتری و کارشناسی ارشد با گرايش هاي باليني، مشاوره، عمومی و كودكان استثنايي مبتنی بر شرح  وظایف مندرج در کتاب طبقه بندی مشاغل رسته های بهداشتی درمانی در حوزه هاي درمانی، توانبخشی، آموزشی و پژوهشی  فعاليت دارند.

     بخش عمده ای از كارشناسان واحد روانشناسي در بخش هاي حاد و پرديس هاي نگهداري، خدمات تخصصی تشخیصی، درمانی و توانبخشي را در کنار سایر اعضای تیم درمان برای بیماران بستری ارائه می دهند. از جمله: مصاحبه اوليه و انگيزشي و معاينه وضعيت رواني بيماران، ارائه مداخلات روانشناختی فردی، گروی و خانوادگی بر اساس کدهای کتاب ارزش های نسبی وزارت بهداشت، مشارکت فعال در ویزیت گروهی تیم درمان با حضور روانپزشک و سایر اعضای تیم درمان.

     یک بخش مجهز دیگر گروه روانشناسی، دفتر تست و آزمون های روانشناختی است که در آن كارشناسان این دفتر، بر اساس کدهای اختصاصی کتابچه ارزش های نسبی، آزمونهاي مختلف بالینی، هوش و شخصيت را برای بیماران بستری بخش ها و مراجعین سرپایی انجام و تفسیر می نمایند که در روند تشخیص انواع اختلالات روانی و مشکلات فردی و بین فردی بسیار کمک کننده می باشد و این دفتر مجموعه ای کامل از آزمون های روانشناختی را بصورت نرم افزاری و قلم کاغذی در اختیار دارد که در سطح کشور بی نظیر است.

       یکی دیگر از بخش های گروه روانشناسی، دفتر مشاوره و آموزش خانواده است که در آن روانشناسان خدمات تخصصی سرپایی را ارائه می نمایند. از جمله:  خدمات روانشناختی و مشاوره به خانواده بیمار بستری، بیماران ترخیص شده و خانواده های آنها به منظور کاهش عود و بستری های مجدد بیماران، مداخلات روانشناختی فردی و خانوادگی به همکاران و خانواده های آنها و سایر مراجعین نیازمند.

    دفتر آموزش واحد روانشناسی نیز در جهت ارتقاء سطح علمی و آموزشی روانشناسان، برنامه هاي آموزشي متنوعي را در حوزه برگزاري كارگاههاي آموزشي تخصصي، جلسات ژورنال كلاب و سخنراني علمي، و جلسات ‍Case report با رويكرد روانشناختي برگزار مي نمايد.

سهم و تاثیر رواندرمانی و مداخلات روانشناختی در درمان بیماران بیمارستان چیست؟

      روش های متفاوتی برای درمان اختلالات روانی وجود دارد که از مهمترین های آنها دارو درمانی و رواندرمانی فردی و گروهی  می باشد. همیشه در طول تاریخ مداخلات حرفه ای رواندرمانی جایگاه و سهم عمده ای داشته و همچنان دارد. بیماران بستری نیز از این قاعده مستثنا نیستند. تیم روانشناسان مستقر در بخش ها نه تنها مداخلات روانشناختی فردی و گروهی را برای بیماران ارائه می نمایند، بلکه با ارائه مداخلات آموزشی به خانواده ها، سطح آگاهی آنها را در باره ماهیت اختلات روانی ارتقاء داده و به آنها در جهت مشارکت در درمان در زمان ترخیص بیماران کمک شایانی می نمایند. همچنین در اتاق مشاوره مراجعین سرپایی بدون نیاز به بستری به روانشناسان مراجعه می کنند و بخش عمده ای از این بیماران بدون دارودرمانی مشکلاتشان را حل می کنند. و نهایتاً روانشناسان واحد توانبخشی از راه دور بیماران را پس از ترخیص پیگیری می کنند و همینطور به اشخاصی که توانایی مراجعه حضور ندارند خدمات روانشناختی لازم را ارائه می دهند. در حدود یک ماه قبل، وزیر محترم بهداشت در بازدیدی که از این بیمارستان داشت بر تحول و ارائه خدمات توانبخشی و سرپایی به بیماران تاکید زیادی داشتند و گروه روانشناسی بیمارستان نیز همانند بسیاری از کشورهای توسعه یافته، بر موسسه زدایی بیماران و ارائه خدمات سرپایی بیشتر با رویکردهای انسانی و اجتماع محور و ارتقاء نقش مراقبتی خانواده ها  و مشارکت آنها در درمان بیماران در بطن جامعه  تاکید دارد و این مهم را نیز در این بیمارستان شدنی می داند.

اهمیت روانشناسی و مشاوره را در جامعه چگونه تبیین می کنید؟

     همه ما در زندگی با مشکلات و بحران های متعددی رو به رو می شویم که این بحران ها علاوه بر افزایش فشار روانی می تواند مشکلات جسمی را نیز به دنبال داشته باشد. بحث بهبود کیفیت زندگی، برخورداری از محیطی پرنشاط و پرتلاش و ایجاد فضایی امن برای خانواده بخصوص فرزندان، یکی از مسائل بسیار مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. در زندگی امروزی که با زندگی کردن در سده های قبل بسیار متفاوت است همان طور که برای بررسی هر مشکل به افراد متخصص مراجعه می کنیم، برای مسائل فردی و بین فردی خود و چگونگی مواجه با آنها نیز باید به فرد متخصص مراجعه شود. مراجعه به روانشناس و مشاور باید در خانواده ها نهادینه شود و حتی بایستی جایی برای آن در سبد هزینه خانواده در نظر گرفته شود. برای مراجعه به روانشناس حتما نباید مشکلی به لحاظ روانشناختی وجود داشته باشد و نیاز اساسی به مشاوره در خانواده احساس شود بلکه باید شرایطی را فراهم کنیم تا مراجعات متوالی به متخصصان مربوطه با دستور کار مشخص برای بهبود کیفیت زندگی، نحوه تعامل افراد خانواده با یکدیگر، چگونگی برخورد با بحران ها و تعارضات اجتماعی صورت بگیرد. در این میان گفت و گوی بین نسلی و فهم دقیق و صحیح از علاقه مندی ها و دغدغه ها در نسل های مختلف نیز مورد توجه قرار دارد تا قبل از اینکه شاهد بروز مشکلات روانشناختی در خانواده و جامعه باشیم بتوانیم به پیشگیری از بروز این مشکلات بپردازیم. روانشناس و مشاور به عنوان یکی از نیروهای متخصص می تواند برای بهبود کیفیت زندگی به مردم و خانواده ها کمک شایانی کند. فرهنگ مراجعه به روانشناس و آگاهی عموم مردم از نقش روانشناسان، مدت زیادی نیست که در سطح جامعه ما رواج پیدا کرده است. بنابراین می توان گفت قدر و منزلت و جایگاه روانشناس و مشاور هنوز هم در میان افراد جامعه و حتی در بین بسیاری از مسئولین کشور جا نیفتاده و این جایگاه برای مردم تبیین و مشخص نشده است. نیاز است که جایگاه روانشناس و مشاور در جامعه تبیین و مستحکم شود. البته نقش مهم روانشناسان و تلاش آنها برای تحقق این امر نیز انکارناپذیر است. بنابراین هشتم اردیبهشت روز روان شناس و مشاور نامگذاری شده است، این روز فرصتی است تا اطلاع رسانی شود، و مردم بیشتر با موضوعات روانشناسی که در حیطه کار روانشناسان و مشاوران است، آشنا شوند.

اهمیت نقش روانشناسی و مشاوره در ارتقاء بهداشت روانی جامعه را توضیح دهید؟

    بهداشت روان از اجزای نظام مراقبت بهداشت اولیه می باشد که سابقه ادغام آن در ایران به سال 1368 بر می گردد.
در بهداشت روان به مسئله سلامت روان از دیدگاه کلی پرداخته می شود که در این راستا سه مرحله پیشگیری حائز اهمیت است. پیشگیری اولیه جلوگیری از ابتلا به بیماری های روان، پیشگیری ثانویه شناسایی به موقع بیماری و درمان به موقع، مرحله سوم پیشگیری مراقبت و کمک به بیماران مزمن روانی و ارایه آموزش های لازم می باشد. آنچه باید در مراحل پیشگیری مدنظر قرار گرفته شود، تاکید بر مرحله اول پیشگیری از طریق ارایه آموزش های ضروری به افراد جامعه می باشد تا امکان ابتلا به مشکلات روانشناختی و بیماری های روان کاهش یابد. آموزش به عنوان مکانیزم مقابله ای برای حل مشکلات محسوب می شود. همچنین داشتن الگوی زندگی سالم و با کیفیت می تواند تضمین تامین سلامت روان افراد باشد که از آن میان می توان به داشتن خواب منظم ، استفاده صحیح از فضای مجازی، مصرف غذای سالم، انجام حرکات ورزشی و تقویت ارزش ها و باورهای معنوی و فرهنگی اشاره داشت. نهادینه شدن ارزش های اجتماعی و اخلاقی در شخص می تواند کمک شایانی برای مشخص نمودن مسیر زندگی وی باشد. مهارت پذیرش و قبول شرایط درونی توسط فرد و قضاوت نکردن در مورد دیگران در تامین سلامت روان موثر است. افراد باید با کسب مهارتهای لازم زندگی، ناکامی ها را تحمل  و استرس ها و فشارهای زندگی را مدیریت  و احساسات خود را به شیوه صحیح  ابراز نمایند. افراد باید از پرداختن به افکار منفی پرهیز نمایند تا سلامت روان در معرض خطر قرار نگیرد.

به نظر شما روانشناسی در ایران چه جایگاهی دارد و بخصوص در شرایط کرونا چه نقشی را ایفا نمود؟

    در بسیاری از کشورهای دنیا، افراد و خانواده‌ها مراجعه به روانشناس را برای خود ضروری می‌دانند. به نظر می‌رسد در ایران هنوز هم برخی از افراد به‌رغم نگرانی و استرس‌های فراوانی که دارند، حاضر به صحبت با یک روانشناس و مشاور نیستند. در طی سال های اخیر آگاهی نسبت به حوزه روانشناسی و خدمات روانشناسان و مشاوران افزایش یافته، هر چند تا رسیدن به حد مطلوب فاصله داریم. این مشکل به ویژه در مناطق دور افتاده و کمتر توسعه یافته بیشتر نمود دارد که امید است با افزایش اطلاع رسانی در رسانه های عمومی و بهره گیری از ظرفیت شبکه های اجتماعی و همچنین به اشتراک گذاری تجربه های افراد بهره مند از این خدمات، رویکرد مثبت تری نسبت به امر مشاوره شکل گیرد.

    با لطف خدای بزرگ و مهربان و با همت و ایثار کلیه عزیزان کادر درمان، روز های سخت و دشوار کرونا کاهش چشمگیری یافته است و و در شرایطی که به کنترل نسبی بیماری دست يافته ايم بخشی از این موفقیت را مدیون تلاش روان شناسان و مشاوران هستیم. همانطور که در دو ماه گذشته شاهد آن بودیم روان شناسان و مشاوران با همت خود یک پویش ملی ایجاد کردند و بصورتی خودجوش و با محوریت سازمان نظام روانشناسی در همه استانها، ارگان ها و نهادها فعالیت های بزرگی انجام دادند. اکنون باید فضای کرونایی و پسا کرونایی را تبدیل به فرصتی بزرگ برای مطرح کردن روانشناسی و مشاوره در سراسرکشور و در سطح ملی نماییم. لذاجایگاه اصلی روانشناسی و مشاوره وضعیت فعلی نیست ضرورت دارد این جایگاه را به خط مقدم سلامت روان کشور ارتقا یابد، چرا که بحث پیشگیری بسیار اهمیت دارد و مسئله "بیماری کرونا" اهمیت پیشگیری و نقش روان شناسان و مشاوران در آن را برای مسئولین و مردم آشکار کرد. بنابراین در دوران پسا کرونا، روان شناسان و مشاوران هستند که می توانند در صف مقدم حضور داشته باشند. چرا که در این دوران، با مباحثی چون خودمراقبتی، دیگرمراقبتی و مسائل باقیمانده از دوران کرونایی مواجه هستیم که باید مدیریت شود. انسان موجودی اجتماعی است و مهمترین نیاز روانشناختی او ارتباط و کسب مهارت های اجتماعی است. در این شرایط روزهای بسیار سختی به خانواده ها و بخصوص به کودکان و نوجوانان گذشت. نقش روانشناسان و مشاوران در آسیب شناسی بعد روانشناختی و اجتماعی این دوران سخت برای خانواده و ارائه مداخلات آموزشی و درمانی برای رشد و ارتقاء سلامت روانی آنها بسیار مهم و ضروری می باشد.

نقش و جایگاه سازمان نظام روانشناسی و مشاوره در هویت بخشی به حرفه روانشناسی و مشاوره را چگونه تبیین می کنید؟

    پس از تاسیس سازمان نظام روان شناسی و مشاوره کشور، از سال 1382 به بعد شاهد تحولاتی در عرصه رشته های روانشناسی و مشاوره بوده ایم. رشته روان شناسی و مشاوره در مقایسه با رشته های همطراز در فرایند پیشگیری، درمان، تشخیص و توانبخشی جامعه جایگاهی فراتر و ارزشمندتر یافته است. اکنون حاکمیت پذیرفته که سازمان نظام روانشناسی و مشاوره یک سازمان با سرمایه اجتماعی خیلی مهم و تاثیرگذار است. تعرفه گذاری و حمایت سازمان های بیمه گر از ارائه خدمات روانشناختی به مراجعین از جمله مهمترین موضوعاتی است که نظام روانشناسی و مشاوره در تحقق آنها گام های بسیار خوبی را برداشته است. یکی از مهمترین چالش هایی که روانشناسان دانشگاه های علوم پزشکی با آن مواجه هستند، اختصاص کدهای 900050 تا 900096 کتاب ارزش های نسبی وزارت بهداشت برای روانپزشکان و روانشناسان به طور مشترک است که در آن روانشناسان بدون order  (دستور) روانپزشکان نمی توانند خدمات رواندرمانی، گروه درمانی و خانواده درمانی را برای بیماران و مراجعین که مستقیم به روانشناس مراجعه می کنند ارائه و ثبت نمایند. وزارت بهداشت می بایست همانند  کارشناسان فیزیوتراپی و کاردرمانی که کدهای اختصاصی خود را دارند،  برای روانشناسان به طور جداگانه کدهای اختصاصی را در کتاب ارزش های نسبی تعریف و ابلاغ نماید. رسیدن به جایگاه مطلوب روانشناسی و مشاوره نتیجه تلاش های صورت گرفته دردودهه اخیر است. امیدوارم دست اندرکاران و افراد فعال در این عرصه با انجام کارهای علمی و پژوهشی در دانشگاه ها بتوانند بیش از پیش خدمات مربوط به روانشناسی و مشاوره را به صورت علمی و تخصصی به مردم ارائه دهند و گام های مؤثری را برای ارتقاء سلامت روان جامعه بردارند.